UTANGULIZI
Chai
inasemekana ilianza kulimwa China na kusambaa japan, indonesia,
india,malawi,uganda,
sri
lanka na kenya na Tanzania
Tanzania chai inalimwa sana sana bukoba, iringa, kilimanjaro, mbeya na njombe. Inasemekana Tanzania ni nchi ya nne kwa uzalishaji wa chai Africa baada ya kenya, Malawi na Uganda, Inazalisha kama tani 32000 kwa mwaka.
AINA YA CHAI
kuna
aina mbili za chai
ASSAM
TEA hii aina ya chai hulimwa maeneo ya baridi pia nimikubwa na
ukilinganisha na china tea
CHINA
TEA aina hii ya chai ina urefu wa mita 6 na pia inakua polepole, ni
mifupi na ina majani ya kijani iliyo koza
MAZINGIRA
-
Chai
hustawi katika maeneo yenye mvua kiasi 1500-2500mm lakini inaweza
kukua pia katika maeneo ambapo hakuna mvua kubwa ya 1200 mm
JOTO
kilimo
bora cha chai kinafaa kwenye maeneo ya joto la18
– 20°C
MVUA
.
Kiasi cha mvua kinachohitajika 1500 - 1750mm ndani ya mwaka
.
Mvua ndefu husababisha mmonyoko wa udongo
UDONGO
.
Chai inakuwa kwenye udongo wenye asili ya Volcano
.
Udongo unatakiwa uwe na urefu kwenda chini (1.8 - 2.0m), unyevu wa
kutosha
.
Udongo uwe na rutuba na pia chai ilimwe kwenye udongo wa acid
(optimum PH-value 4.0 -6.0) Chagua kitalu kizuli, eneo la kitalu liwe
limewekwa vizuri kwa ajili ya kupinguza kasi ya upepo pia liwe eneo
ambalo jua linafika ili kuwezesha mimea inayo kua kupata mwanga wa
jua.
Udongo
wa kitalu
-
Udongo wa juu unatakiwa kua na PH 5.5 na udongo wa chini PH5 na pia
udongo unatakiwa na rutuba ya kutosha
KUANDAA
SHAMBA
•Ardhi
ambayo haijawai kulimwa ndio inayo faa zaidi eneo ambalo limeshalimwa
linatakiwa kusafishwa kwa kuondoa visiki ili kuzuia magonjwa ya
mizizi.
• magugu
yote yanatakiwa kuondolea na mashimo ya kupandia hua
yanatakiwa kua na upana was m 30 na urefu was m 45.
Nafasi
ya kupanda ni 1.5m mmea kwa mmea na 0.75m kati ya msitari
kwa mstari au 1.2m mmea kwa mmea au o.9m mstari kwa mstari ambayo
hukitumia nafasi hiyo utapata mimea 8000- 9000 /ha
BAADA
YA KUPANDA
• chai
mda mwingine hupandwa kwenye kitalu
KUWEKEA
NYASI. •kuwekea nyasi husaidia katika kutunza unyevu na kuzuia
mmomonyoko na kuzuia magugu kuota kwa kasi. Hakikisha nyasi unazoweka
hazigusi mche .unaweza kuweka nyasi kwa kuzungushia mche.
MBOLEA
Mbolea
ya viwanda ndio inafanya vizuri kwenye zao la chai zaidi ya mbolea za
asili, na kiasi cha kuweka mbolea nikama ifuatavyo.
Nitrogeni •
Nitrogen nimbolea ambayo ni muhimu sana kwenye zao la chai. Katika
mwaka wa kwanzana wapili weka ½ na
rudia ¾ ya kiasi kinacho itajika. Na unatakiwa kuweka mbolea yenye
nitrogen kuanzia mda wa miezi mitatu. Unaweza kutumia NPK.
•Mbolea
ya kukuzia usitumie CAN kwa sababu Ca inazuia mmea
kuchukua K yaani Potassium.
KUZUIA
MAGUGU
Mmea
mdogo- katika mimea midogo hua hua viua gugu hutimka zaidi unaweza
kutumia viua gugu kama hii uhua magugu mengi ya muda mrefu na aina
mazara katika udongo
•viua gugu
hivyo sio kwamba huua magugu kwa asilimia 100 il unaweza
kutumia mfano kupruni kumbuka kuondoa magugu yote
kabla ya kupanda.
Katika
mimea mikubwa • magugu huzuiwa na kuweka kivuli pamoja na kuweka
nyasi(mulching) lakini pia viua gugu vinaweza kutumika pia.
UMWAGILIZIAJI
Kumwagiliza
wakati wa kiangazi au ukame n I muhimu sana
KULINGANISHA
MIMEA NA KUPLUNI •
Hii
ni muhimu sana kwa sababu inawezesha mmea kua na shape zuli pamoja na
urefu unao staili.
WADUDU
Wadudu
wanao hathiri sana chai ni kama ifuatavyo
(i)Helopeltis
bugs (Helopeltis schoutedeni)
(ii)
Black Citrus Aphid (Toxoptera aurantii)
. Termites
African
field cricket
Scales
Tea borer
Unaweza
kuzuia kibaologia kwa kutumia wadudu wa African
weaver ants au kwa kutumia mti wa neem au kwa
kutumia viua dudu.
MAGONJWA
(i)
Armilaria root Rot (Armillariella mellea)
Back
Root Rot (Rosellinia arcuata)
Brach
and colour Canker, brown and grey blight
grey
blight brown blight
Brach
and colour Canker
Unaweza
kuzuia wadudu kwa kutumia viua dudu.
KUVUNA
Chai
huvunwa kwa kukwanyua , kuvunwa hua unavuna skwa enterval ya siku
10 au siku 6 hadi 14 inategemea na hali ya hewa. Mda wa
kuvunwa kuanzia mda wa kupanda inategemea na njia ulio tumia kupanda
yaani unavuna baada ya miaka 2 kama ulitumia njia ya kukata na miaka
4 kama ulitumia mbegu.
Kwa
mwaka unaweza kuvuna 1000 -1300 kg/ha kwa chai
ambayo imesindikwa na mara 5 yake ya majani ya
kijani chini ya usimamizi mzuri, na ukiwa na mtu mwenye
uzofu wa kuvuna anaweza kuvuna 30 kg kwa siku.
